History of Haiti - Istwa Ayiti

زبان کریول هائیتی (Kreyòl ayisyen) و انگلیسی داشته باشید

(Kreyòl Ayisyen)

Nan orijin non, peyi Ayiti a, sa vle di «Pèl tout Antiy yo»، se li Tayino yo te peple yo oubyen Arawak، pèp semi-sedantè pasifik. Lè Kristòf Kolon akoste li pou premye fwa a sou tè Ayiti a, nan dat 5 desanm 1492, peyi a te konte pwobableman plizyè santèn ak milye abitan li yo.

غیر ابتدایی آییتی یو

Avan yo te dekouvri l، peyi a te rele Ayiti (terre haute)، Quisqueya (mères des terres) ou Bohio (terres montagneuse). Lè Christophe Colomb rive nan peyi a, li chanje tout non sa yo en Hispaniola ou Nueva- España.

کی کوته آییتی سیتیئل نان کارائیب لا؟

Lè nap gade Ayiti nan karayib la, li preske sitiye nan mitan rejyon an, li bòne nan nò pa il Turques ak Caiques, nan nòdwès li separe a Cuba pa yon lanmè ki mezire 90 kms avèk Bahamas, nan Rebakto lèmin. ریکو، نان lwès pa ti il ​​de lagonav، nan pwent sid pa Jamaïque.

(انگلیسی)

تاریخ ثبت شده هائیتی در سال 1492 آغاز شد، زمانی که دریانورد اروپایی کریستف کلمب در جزیره بزرگی در منطقه غربی اقیانوس اطلس فرود آمد که بعدها به عنوان کارائیب شناخته شد. بخش غربی جزیره هیسپانیولا، جایی که هائیتی در آن واقع شده است، توسط مردم تاینو و آراواکان سکونت داشتند که جزیره خود را آیتی می نامیدند. این جزیره بلافاصله برای تاج اسپانیایی درخواست شد، جایی که نام آن را La Isla Española ("جزیره اسپانیایی") گذاشتند که بعداً به هیسپانیولا لاتین تبدیل شد. در اوایل قرن هفدهم، فرانسوی‌ها یک شهرک در غرب هیسپانیولا ساختند و آن را سنت‌دومینگ نامیدند. قبل از جنگ هفت ساله (1756-1763)، اقتصاد سنت-دومینگ به تدریج گسترش یافت و شکر و بعداً قهوه به محصولات صادراتی مهم تبدیل شد. پس از جنگ که تجارت دریایی را مختل کرده بود، مستعمره دستخوش گسترش سریع شد. در سال 1767 نیل، پنبه و 72 میلیون پوند شکر خام صادر کرد. در پایان قرن، این مستعمره یک سوم کل تجارت برده در اقیانوس اطلس را در بر می گرفت.

در سال 1791، بردگان شورشی را به راه انداختند که منجر به انقلاب هائیتی شد. آندره ریگو، رهبر انقلاب، بریتانیا را مجبور به عقب نشینی کرد. هنگامی که توسن لوورتور در سال 1802 استقلال خود را اعلام کرد، ناپلئون یک نیروی هجومی را برای وادار کردن هائیتی ها فرستاد. پس از مرگ توسن در حبس فرانسوی ها، ژنرال های ژان ژاک دسالین، هانری کریستف و الکساندر پیتون نبرد سنگینی را علیه شارل لکلرک، رهبر تهاجم فرانسوی ها انجام دادند. با تغییر جزر و مد جنگ به نفع بردگان سابق، ناپلئون تهاجم را رها کرد، که منجر به اعلام استقلال هائیتی توسط دسالین در سال 1804 شد. دسالین قتل عام جمعیت فرانسوی باقی مانده در هائیتی را ترتیب داد که منجر به کشته شدن بیش از 5000 نفر شد. مردان، زنان و کودکان برای انتقام تهاجم ناپلئون کشته شدند. سفیدپوستان از چوبه دار در امتداد ساحل به دار آویخته شدند و به کشتی های عبوری نشان دادند که هائیتی خود را از وجود اروپایی ها پاکسازی کرده است.

به زودی پس از استقلال، هائیتی به عنوان یک امپراتوری تحت فرمان Dessalines اعلام شد. هنگامی که دسالین در یک کودتا سرنگون شد، هائیتی به دو منطقه تقسیم شد که توسط رژیم‌های رقیب کنترل می‌شد، کریستف بر ایالت نیمه فئودالی شمالی هائیتی و پتیون حاکم بر جمهوری جنوبی هائیتی که بردبارتر بود. ژان پیر بویر در سال 1811 جانشین پتیون شد. او قدرت را در غرب تثبیت کرد و به سانتو دومینگو حمله کرد و در نتیجه هیسپانیولا را متحد کرد. با این حال، ملت به دلیل پرداخت غرامت در سال 1825، از نظر اقتصادی با مشکل مواجه شد. پس از آن کشور توسط امپراتورها و ژنرال های کوتاه مدت اداره می شد. قانون اساسی کارآمدتری در سال 1874 در زمان میشل دومینگ معرفی شد که منجر به یک دوره طولانی صلح و توسعه دموکراتیک برای هائیتی شد.